Thượng tướng Võ Tiến Trung sinh ngày 21 tháng 12 năm 1954 tại xã Đại Cường, huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam. Ông là một sĩ quan cấp cao trong Quân đội nhân dân Việt Nam, hiện đã nghỉ hưu, mang hàm Thượng tướng. Võ Tiến Trung là Phó Giáo sư, Tiến sĩ và từng là đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa XII, Ủy viên Trung ương Đảng khóa XI, Ủy viên Quân ủy Trung ương giai đoạn 2011–2016, đồng thời giữ chức Giám đốc Học viện Quốc phòng Việt Nam.

Ông bắt đầu sự nghiệp từ 01/1962 khi làm liên lạc cho đội công tác bí mật xã Lộc Phước (Đại Cường) sau đó gia nhập quan giải phóng 06/1966, học sĩ quan Đặc công dài hạn từ 1974-1978. Lần lượt đảm nhiệm các chức vụ quan trọng như Trợ lý Phòng Tác chiến Bộ Tham mưu Quân khu 5, Phó Trung đoàn trưởng kiêm Tham mưu trưởng Trung đoàn 143, Phó Sư đoàn trưởng kiêm Tham mưu trưởng Sư đoàn 315, Sư đoàn trưởng Sư đoàn 315, Phó Tư lệnh Quân khu 5. Năm 2009, ông trở thành Phó Giám đốc Học viện Quốc phòng và năm 2010 được bổ nhiệm làm Giám đốc Học viện Quốc phòng. Năm 2014, ông được thăng hàm Thượng tướng.

Trong suốt sự nghiệp, Thượng tướng Võ Tiến Trung đã được trao nhiều huân chương và danh hiệu cao quý như Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, Huân chương Chiến công giải phóng hạng Nhì, Huân chương Chiến thắng hạng Nhất và Nhì, Huân chương Quân công giải phóng các hạng Nhất, Nhì, Ba, cùng nhiều huân chương chiến sĩ giải phóng và chiến sĩ vẻ vang các hạng.

Ông được biết đến là người chỉ huy sâu sát, quyết đoán với tầm nhìn chiến lược, có nhiều đóng góp quan trọng trong việc hiện đại hóa và nâng cao chất lượng giáo dục-đào tạo sĩ quan cấp cao cho Quân đội nhân dân Việt Nam. Cuộc đời binh nghiệp của ông trải dài hơn nửa thế kỷ, từ những năm tháng chiến đấu trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước đến những năm tháng xây dựng và phát triển quân đội hiện đại.

Tóm lại, Thượng tướng Võ Tiến Trung là một nhân vật quân sự xuất sắc của Việt Nam, có sự nghiệp gắn bó lâu dài với Quân đội nhân dân Việt Nam, đồng thời là nhà giáo dục quân sự có ảnh hưởng lớn trong công tác đào tạo cán bộ cấp cao cho quân đội.

Thượng tướng Võ Tiến Trung có rất nhiều kỷ niệm đáng nhớ trong quá trình chiến đấu chống Mỹ, gắn liền với tuổi thơ đầy mất mát, đau thương và lòng quả cảm trên quê hương Quảng Nam – vùng đất anh hùng của Liên khu 5.

• Tuổi thơ trong lao tù: Ngay từ nhỏ, ông đã cùng mẹ sống trong lao tù do địch giam giữ, nhiều lần tận mắt chứng kiến mẹ bị tra tấn dã man. Khi mới 6 tuổi, ông đã làm liên lạc cho các tổ chức Đảng trong nhà tù – chuyển thư, tin tức bí mật bằng cách giấu trong ve áo, trong ổ bánh mì… Những trải nghiệm này dần hình thành rõ rệt “ranh giới ta – địch” trong nhận thức của một đứa trẻ.

• Tuổi 11 đã là đội trưởng Đội thiếu niên du kích bí mật: Năm 1965, khi mới 11 tuổi, ông được giao làm đội trưởng Đội thiếu niên du kích bí mật, học cách làm vũ khí tự tạo, sử dụng lựu đạn, súng để tham gia đánh địch. Ông từng kể lại những lần dũng cảm tiếp cận rồi dùng lựu đạn tiêu diệt lính Mỹ, thậm chí nhiều lần chỉ huy các thiếu niên tổ chức đánh địch thành công ngay cả khi đối phương mặc áo giáp, qua đó giúp bà con địa phương thêm tin tưởng vào khả năng “diệt Mỹ”.

• 7 lần là Dũng sĩ diệt Mỹ, Dũng sĩ diệt xe cơ giới…: Trải qua hàng trăm trận chiến đấu, ông nhiều lần trực tiếp phá hủy xe tăng, tiêu diệt sinh lực địch – đặc biệt năm 1969, ông phối hợp đặt bẫy mìn dài hơn 200m làm tiêu diệt gần hết một đại đội địch, được công nhận diệt gọn 15 tên Mỹ trong trận này và nhận danh hiệu Dũng sĩ diệt Mỹ cấp ưu tú.

• Kỷ niệm với Đại tướng Nguyễn Chí Thanh (“chú Trường Sơn”): Một trong những dấu ấn sâu đậm nhất là lần ông được gặp Đại tướng Nguyễn Chí Thanh ở Tây Ninh. Khi đó, vị Đại tướng không chỉ hỏi về thành tích, chiến công mà quan tâm đặc biệt đến đời sống, tâm tư chiến sĩ nhỏ tuổi. Ông còn được Đại tướng tặng một chiếc hộp đẹp để đựng Huân chương Chiến công giải phóng. Mãi sau này, khi nghe tin Đại tướng hy sinh, Võ Tiến Trung mới biết “chú Trường Sơn” chính là Đại tướng Nguyễn Chí Thanh – một hình mẫu và nguồn cảm hứng lớn ảnh hưởng sâu sắc đến trưởng thành quân sự và lý tưởng cách mạng của ông.

Những kỷ niệm chiến đấu ấy không chỉ là ký ức hào hùng, mà còn là động lực suốt đời để Thượng tướng Võ Tiến Trung cống hiến cho sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc, bảo tồn khí phách truyền thống của quân và dân Việt Nam.

Thượng tướng Võ Tiến Trung đã được trao tặng rất nhiều huân chương, danh hiệu và phần thưởng cao quý trong sự nghiệp quân đội.

Những huân chương, khen thưởng tiêu biểu mà ông từng nhận gồm:

• Anh hùng lực lượng vũ trang.
• Huân chương quân công hạng nhì.
• 2 Huân chương chiến công giải phóng hạng nhất .
• Huân chương chiến công hạng nhất .
• 2 Huân chương chiến công giải phóng hạng nhì .
• Huân chương chiến công hạng nhì .
• 3 Huân chương chiến công giải phóng hạng ba .
• Huân chương kháng chiến chống Mỹ hạng nhì .
• 3 Huân chương chiến sĩ giải phóng hạng nhất nhì ba .
• 3 Huân chương chiến sĩ vẽ vang hạng nhất nhì ba .
• Huân chương quân kỳ quyết thắng .
• 5 Huân chương Dũng sĩ diệt Mỹ (hai ưu Tú , một hạng nhất , hai và hạng ba ).
• Huân chương Dũng sĩ diệt máy bay và một Dũng sĩ diệt xe cơ giới .
• Nhiều Huân huy chương của Nicaragua, Lào và Campuchia.

Ngoài các phần thưởng trên, ông còn nhận nhiều khen thưởng, thành tích chiến đấu và công tác qua hàng trăm trận chiến đấu lớn nhỏ, đóng góp quan trọng vào sự nghiệp giáo dục đào tạo sĩ quan cấp cao cho quân đội.[3][1][5]

Thượng tướng, PGS, TS Võ Tiến Trung tuy không nổi bật là tác giả của những bộ sách quân sự lớn xuất bản cá nhân, nhưng ông đã có nhiều công trình nghiên cứu, báo cáo, bài viết chuyên sâu và thể hiện quan điểm về các vấn đề quân sự, chiến lược quốc phòng hiện đại của Việt Nam.

Một số đóng góp tiêu biểu về bài viết, tác phẩm và nghiên cứu quân sự của Võ Tiến Trung:

• Nghiên cứu, đề tài khoa học quân sự: Trong thời gian công tác tại Học viện Quốc phòng và các đơn vị chiến đấu, ông nghiên cứu, xây dựng nhiều đề tài về nghệ thuật chiến dịch, chiến thuật hiện đại, đặc biệt về nghệ thuật đánh địch đổ bộ đường không trong chiến dịch tiến công, đây cũng là đề tài luận án tiến sĩ quân sự xuất sắc của ông.[1][2]

• Báo cáo, thuyết trình quốc tế: Thượng tướng Võ Tiến Trung từng đại diện Việt Nam thuyết trình chính sách quốc phòng quốc gia tại Đại học Quốc phòng Mỹ, trả lời các học giả nước ngoài về quan điểm, nguyên tắc bảo vệ tổ quốc, các vấn đề hợp tác quốc phòng, bảo vệ chủ quyền, phát triển quân đội hiện đại và mối quan hệ quốc phòng quốc tế.[3]

• Bài viết, phỏng vấn báo chí: Ông thường xuyên chia sẻ nhận định trên các báo lớn về chiến lược xây dựng quân đội hiện đại, tinh-gọn-mạnh; vai trò yếu tố con người trong sức mạnh quân sự; về các sự kiện quốc phòng nóng như hợp tác quốc phòng Việt Nam – Trung Quốc, quan điểm về mua sắm vũ khí, bảo vệ chủ quyền biển đảo, cũng như những phân tích định hướng xây dựng quân đội thời đại mới.[4][5][6][7]

• Bài giảng, thuyết trình cho sĩ quan cao cấp: Trên cương vị Giám đốc Học viện Quốc phòng, ông biên soạn, hướng dẫn nhiều giáo trình, tài liệu nghiên cứu thực tiễn phục vụ công tác đào tạo sĩ quan cấp cao cho Quân đội nhân dân Việt Nam.[8]

• Hợp tác, xuất bản về lý luận quân sự: Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân cũng là nơi xuất bản các công trình khoa học, bộ sách nghiên cứu chiến tranh, lý luận, tổng kết kinh nghiệm chiến đấu của các tướng lĩnh, trong đó có phần đóng góp của Thượng tướng Võ Tiến Trung dưới góc độ chủ biên, biên soạn hoặc xây dựng đề tài.[9][10][11]

Nhận xét tổng quát

• Võ Tiến Trung nổi bật trong giới quân sự Việt Nam về tính học thuật, lý luận, thực tiễn; đóng góp qua việc chủ trì đề tài nghiên cứu, bài viết chính luận về chiến lược quốc phòng, phương pháp tác chiến và phát triển quân đội.
• Các bài viết, bản thuyết trình, báo cáo, giáo trình của ông vừa mang tính chuyên môn, vừa mang giá trị định hướng phát triển Quân đội nhân dân Việt Nam hiện đại, vững mạnh.

Nếu bạn cần tên cụ thể một bài viết, luận án hay giáo trình của ông, có thể liên hệ với Học viện Quốc phòng hoặc Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân để tra cứu chi tiết các đầu sách, công trình do ông chủ biên hoặc là tác giả chính.

Tầm nhìn chiến lược trong các bài viết và phát biểu của Thượng tướng Võ Tiến Trung nổi bật ở nhiều phương diện, cho thấy sự gắn kết giữa lý luận với thực tiễn hiện đại hóa quốc phòng Việt Nam cũng như quan điểm nhất quán bảo vệ chủ quyền quốc gia.

Những nét nổi bật về tầm nhìn chiến lược của Võ Tiến Trung

• Bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa, chủ động lo giữ nước lúc chưa nguy: Ông nhấn mạnh tư duy phòng thủ chủ động, không chờ nước đến chân mới nhảy mà phải xây dựng thế trận lòng dân, khu vực phòng thủ vững chắc, gắn kết phát triển kinh tế, xây dựng lực lượng quân đội hiện đại với phát triển xã hội nhằm tạo ra nội lực mạnh mẽ, sẵn sàng ứng phó mọi nguy cơ, ngăn ngừa xung đột từ xa.[1][2][3][4]

• Quốc phòng toàn dân, thế trận tổng hợp: Võ Tiến Trung nhiều lần đề xuất phải xây dựng nền quốc phòng toàn dân – nơi mỗi công dân, mỗi tổ chức đều đóng vai trò chiến lược, tạo sức mạnh tổng hợp từ mật trận chính trị đến quân sự, kinh tế, văn hóa. Ông cho rằng, lực lượng quân đội chỉ là nòng cốt, nhưng để bảo vệ Tổ quốc thì cần sức mạnh từ cả hệ thống chính trị, toàn xã hội dưới sự lãnh đạo của Đảng.[4][5]

• Cảnh giác với “diễn biến hòa bình”, chủ quyền là bất di bất dịch: Ông nhất quán khẳng định quan điểm “không bao giờ nhân nhượng chủ quyền, lợi ích quốc gia dân tộc”, sẵn sàng đấu tranh hợp tác nhưng cương quyết ứng phó bằng sức mạnh quân sự khi cần thiết. Dù đề cao giải quyết tranh chấp bằng hòa bình, pháp lý, ông vẫn nhấn mạnh sự cảnh giác với thủ đoạn “diễn biến hòa bình”, đáp ứng yêu cầu bảo vệ chủ quyền biển đảo, biên giới bằng thực lực quân sự sát thực tiễn chiến trường hiện đại.[2][6][1]

• Hiện đại hóa, thích nghi với chiến tranh công nghệ cao: Trong các bài phỏng vấn gần đây, ông lưu ý thế hệ sĩ quan trẻ phải nhanh chóng thích nghi với xu thế chiến trường công nghệ cao (UAV, chiến tranh mạng, vũ khí hiện đại…) và chủ động đầu tư vào nghiên cứu, phát triển khoa học quân sự để cập nhật chỉ đạo chiến đấu trên nền tảng công nghệ mới.[7]

• Đẩy mạnh đối ngoại quốc phòng, hợp tác để giữ hòa bình: Võ Tiến Trung khẳng định thế trận quốc phòng, đối ngoại quân sự là nền tảng bảo vệ hòa bình. Ông nhiều lần thúc đẩy hợp tác quốc phòng với các nước lớn (Mỹ, Trung Quốc…), cho rằng hợp tác sâu về khoa học quân sự, đào tạo, tuần tra chung sẽ giúp tạo nền tảng ổn định, môi trường hòa bình lâu dài.[8][9]

• Gắn phát triển kinh tế-xã hội với quốc phòng: Ông luôn nhấn mạnh phát triển kinh tế là điều kiện quan trọng giúp củng cố sức mạnh quốc phòng, xây dựng quân đội mạnh, vừa chăm lo an sinh xã hội vừa kiến lập nền quốc phòng hiện đại vững chắc.[6][1][2][4]

Kết luận

Tư duy và tầm nhìn chiến lược của Võ Tiến Trung thể hiện rõ định hướng quốc phòng hiện đại: “phòng thủ từ xa”, xây dựng sức mạnh tổng hợp, lấy dân làm gốc, đổi mới liên tục về công nghệ, kết hợp cảnh giác bảo vệ chủ quyền với chủ động hòa bình, song hành phát triển kinh tế và xã hội. Quan điểm này không chỉ phù hợp với tình hình mới của khu vực và thế giới mà còn nổi bật giá trị thực tiễn trong hiện đại hóa quân đội và bảo vệ chủ quyền Việt Nam.[3][1][2][4][7]

Nghiên cứu về chiến tranh hiện đại của Thượng tướng Võ Tiến Trung tập trung vào việc phân tích sự vận động và thay đổi sâu sắc của hình thái chiến tranh, đặc biệt nhấn mạnh các đặc trưng nổi bật của chiến tranh công nghệ cao và giải pháp thích nghi cho quốc phòng Việt Nam trong bối cảnh mới.

Nội dung chính trong nghiên cứu và quan điểm về chiến tranh hiện đại

• Thay đổi bản chất và phương thức chiến tranh hiện đại: Võ Tiến Trung nhận định rõ, chiến tranh hiện nay đã khác xa so với trước đây do sự xuất hiện và ưu thế quyết định của công nghệ cao như UAV, chiến tranh mạng, tác chiến điện tử, radar, vũ khí thông minh… Những công nghệ này làm cho mọi hoạt động quân sự đều có thể bị theo dõi, điều chỉnh, tạo ra tính bất định cao trên chiến trường. Ông lấy ví dụ điển hình từ xung đột Nga–Ukraine để minh chứng về vai trò “quyết định” của công nghệ hiện đại trong tác chiến.[1][2]

• Yêu cầu thích nghi nhanh và đầu tư cho trí tuệ trẻ: Theo ông, quân đội Việt Nam phải nhanh chóng thích nghi và đầu tư mạnh cho thế hệ trẻ nghiên cứu khoa học kỹ thuật quân sự, góp phần chỉ đạo chiến đấu và hiện đại hóa trang thiết bị quốc phòng. Ông nhấn mạnh năng lực sáng tạo, linh hoạt, trí tuệ của con người Việt Nam là yếu tố quyết định để bắt kịp tốc độ phát triển công nghệ quân sự thế giới. Việc áp dụng công nghệ mới cần song hành với xây dựng thế trận lòng dân, kết hợp sức mạnh truyền thống với kỹ thuật hiện đại.[2][1]

• Ưu tiên phát triển các quân, binh chủng mũi nhọn: Võ Tiến Trung đề xuất hiện đại hóa tập trung vào các lực lượng như không quân, hải quân, thông tin liên lạc, tác chiến điện tử để đủ sức bảo vệ chủ quyền biển đảo, vùng trời, thềm lục địa, đồng thời làm nền tảng chuyển đổi lên quân đội hiện đại toàn diện trong tương lai.[3]

• Chủ động phòng thủ, kết hợp sức mạnh tổng hợp: Ông cho rằng, để bảo vệ đất nước, ngoài hiện đại hóa vũ khí thì còn phải giữ vững sức mạnh chính trị, xây dựng lòng dân, phát triển kinh tế và tăng cường quốc phòng–an ninh. Quan điểm “bảo vệ tổ quốc từ sớm, từ xa” thường xuyên được nhấn mạnh trong các báo cáo, bài viết của ông với hàm ý xây dựng thế trận phòng thủ chủ động, đa chiều, không để xảy ra bị động bất ngờ về quốc phòng.[3]

• Nghiên cứu–sáng tạo kỹ thuật, nghệ thuật chiến tranh: Trong sự nghiệp nghiên cứu, Võ Tiến Trung sáng tạo, cải tiến nhiều trang bị và kỹ thuật tác chiến, đồng thời chủ trì đề tài nghiên cứu về nghệ thuật chiến dịch tiến công hiện đại, ứng dụng vào thực tiễn huấn luyện và tác chiến của Quân đội nhân dân Việt Nam.[4][5]

Nhận xét tổng quát

• Võ Tiến Trung là một trong số sĩ quan nghiên cứu lý luận quân sự có định hướng hiện đại hóa, hội nhập với các xu thế chiến tranh mới, nhấn mạnh vai trò công nghệ nhưng không tách rời những giá trị truyền thống của “chiến tranh nhân dân” Việt Nam. Những phát biểu, bài viết và nghiên cứu của ông có ý nghĩa chỉ đạo thực tiễn đối với từng bước hiện đại hóa quân đội và bảo vệ chủ quyền quốc gia trong môi trường chiến tranh hiện đại toàn cầu hóa ngày nay.[1][2][4][3]

Những thách thức của chiến tranh công nghệ cao

Chiến tranh công nghệ cao đang tái định hình chiến trường hiện đại trên nhiều phương diện. Tuy nhiên, bên cạnh ưu thế về tốc độ, sức hủy diệt và quy mô tác chiến, chiến tranh công nghệ cao cũng đi kèm với rất nhiều thách thức nghiêm trọng, trong đó nổi bật là:

• Phụ thuộc và dễ bị vô hiệu hóa: Hệ thống vũ khí hiện đại đòi hỏi kết nối đồng bộ giữa nhiều tầng chỉ huy, trinh sát, kiểm soát – nếu chỉ một khâu gặp sự cố (mất điện, bị đánh chặn sóng hay xung điện từ...) có thể gây đình trệ và thậm chí vô hiệu hóa toàn bộ hệ thống.[1][2]

• Vulnerabilities của công nghệ số: Sự phụ thuộc vào mạng lưới máy tính, vệ tinh, AI và viễn thông tạo ra nguy cơ lớn bị tấn công mạng, chiến tranh điện tử, đánh cắp dữ liệu hoặc phá hoại hệ thống điều khiển tự động, thường được các đối thủ khai thác triệt để. Mỗi tín hiệu điện tử phát ra có thể bị đối phương phát hiện vị trí và nhắm mục tiêu chính xác.[2][3]

• Chiến tranh đa chiều và khó dự báo: Không gian tác chiến mở rộng sang mạng, vũ trụ, không có ranh giới rõ rệt giữa tiền tuyến và hậu phương. Đòn tấn công có thể ập đến bất cứ lúc nào, từ không gian mạng, vệ tinh, UAV tới tên lửa siêu vượt âm. Việc bảo vệ các mục tiêu dân sự trở nên vô cùng phức tạp.[4][2]

• Chi phí rất lớn: Vũ khí, trang bị công nghệ cao cực đắt đỏ, chi phí bảo trì, ứng phó rủi ro vô cùng lớn so với vũ khí truyền thống, khiến các cuộc chiến khó kéo dài và dễ tạo áp lực cho ngân sách quốc phòng.[5][1]

• Tính bất định và rủi ro kiểm soát: AI và vũ khí tự động có thể “hành động” ngoài ý chí con người, gây ra các sự cố, nhầm lẫn mục tiêu, lỗi hệ thống... Tính pháp lý, đạo đức bị đặt ra gay gắt nếu con người không còn kiểm soát hoàn toàn vũ khí.[6][2]

• Suy giảm năng lực truyền thống: Sự lệ thuộc vào công nghệ có thể khiến lực lượng quân sự giảm khả năng ứng phó khi hệ thống hiện đại bị phá hỏng hoặc không thể dùng trong điều kiện đặc biệt, dẫn đến nguy cơ hụt hẫng về chiến đấu thực tế.[7][8]

• Gia tăng cạnh tranh và kích hoạt vòng xoáy chạy đua vũ trang: Sự phát triển vũ khí công nghệ cao thúc đẩy các quốc gia liên tục nâng cấp, chạy đua sáng chế mới, khiến nguy cơ vượt ra ngoài tầm kiểm soát, gia tăng nguy cơ bất ổn, xung đột toàn cầu.[9][10]

Kết luận

Chiến tranh công nghệ cao buộc mọi quốc gia vừa phải không ngừng cập nhật khoa học, nhận diện đúng và đủ về các nguy cơ mới (an ninh mạng, trí tuệ nhân tạo, chiến tranh điện tử...), vừa phải không lơ là các giá trị phòng thủ truyền thống – nhất là “thế trận lòng dân”, xây dựng tiềm lực quốc phòng tổng hợp, chủ động ngăn chặn từ sớm, từ xa để không bị động trước mọi tình huống mới của chiến tranh hiện đại.[3][1][2][4][6]